[♫ 𝕄𝔼𝕃𝕆𝔻𝕚 ♫]

ERKAM B. EBI'L-ERKAM VE EVI (V.h. 53 veya 55/m. 673-675) Mekke'de müslüman olan Ilk sahābīlerden biri. Erkam b. Ebi'l-Erkam b. Esed b. Abdullah b. Ömer b. Mahzūm; künyesi Ebū Abdullah'tir. Babasinin adi Abdü Menāf; annesinin adi Ümeyye binti Hāris'tir. Erkām, Mekke'nin en zengin ve mūteber ailelerinden biri olan Mahzūm kabilesine mensuptu. Annesi Ümeyye, Huzāa kabilesindendi. Mahzūmīler, Hz. Peygamber'in muhāliflerinden olmakla beraber, Erkam onun sādik bir sahābīsi olmustur. Ibn Abdilberr'e göre (el-0stīāb, I, 31) Erkam, "Zālime karsi, mazlumla birlikte hareket edecegiz" diye and iēen ve Islām tarihinde "Hilfü'l-Füdūl" cemiyeti diye bilinen fazīletli grup iēerisinde zikredilir. Erkam, Hz. Ebū Bekir'in tesvIkiyle, Ebū Ubeyde b. el-Cerrāh ve Osman b. Maz'ūn ile ayni gün müslüman olmustu. Islāmī kaynaklar onu, müslüman olan Ilk onbes kisi arasinda saymaktadir. Oglu Osman'a göre ise, yedinci müslümandir. Onun, "Ben Islām'da yedinci kisinin ogluyum. Babam yedinci kisi olarak müslüman oldu" dedigi nakledilir (Ibni Sā'd, Tabakat, III, 242; Hākim, el-Müstedrek, III, 502; Reckendorf, 0A, "Erkam " mad. IV, 3 1 6) . Resulullah (s.a.s.) ile birlikte basta Bedir ve Uhud olmak üzere, bütün savaslara kat Ilmistir. Medine'ye Ilk hicret edenlerdendir. Hz. Peygamber onu, Ensar'dan Ebu Talha ile kardes yapmistir. Hicretten sonra, Medine'de Zureykogullari mahallesinde bir evde oturmustur. Bu evin kendisine Hz. Peygamber tarafindan verildigi rivāyet edIlmektedir (Ibn Sā'd, a.g.e. III, 244). Erkam denilince akla gelen hususlardan biri de onun "evi"dir. Ēünkü "Erkam'in evi", Islām'da ayri bir özellige sahiptir. Sözkonusu ev; Kābe'nin batisinda, Safā ile Merve arasinda, Safā tepesinin eteklerinde, hacilarin hacc görevini yapmak iēin gelip geētikleri en islek bir yerdeydi. Erkam, Ilk müslümanlarin sIkintili günlerinde evini Resulullah'in ve dolayisiyla Islām'in hizmetine sunmustu. Bu hareketiyle o, daima hakkin ve haklinin yaninda oldugunu göstermisti. Hz. Peygamber, kendi evini terkederek bu eve tasindi. Burasi Islām'i teblige elverisli emin bir yerdi. Bir süre bu evde emniyet iēerisinde Islāmī teblige devam etti. Ancak onun orada ne zaman ve ne kadar kaldigi konusu tartismalidir. Bununla beraber, 615-617 yillari arasinda kaldigi tahmin edIlmektedir. Peygamberliginin dördüncü senesinde tasindigi da söylenmektedir. Erkam'in evi, Islām'in Ilk yillarinda, Peygamberimize ve Ilk müslümanlara bir ēesit siginak vazifesi görmüstür. Islām'a gönül verenler orada toplanir, cemāat halinde namaz kilarlardi. Hz. Peygamber de onlara, peyderpey nazil olan Kur'an ayetlerini okur, dinī hükümleri teblig eder ve oraya gelenleri Islām'a davet ederdi. Böylece bu ev, oraya gelen pekēok kimsenin müslüman olma serefine nāil oldugu bir yer olmustur. Hattā, Hz. Ömer gibi Islām tarihinin en mühim sahsiyetlerinin hidāyetine de sahne olmustur. Onun müslüman olusundan sonra Hz. Peygamber bu evden ayrIlmistir. Ēünkü Hz. Ömer'in Islām'a girisi, müslümanlara güē kazandirmis ve daha rahat hareket etmelerini saglamistir. O dönemde Mekkeli müsriklerin Ilk müslümanlara uyguladiklari amansiz baski ve iskence gözönünde bulundurulacak olursa, Hz. Erkam'in evini Islām'in tebligi ugrunda Resulullah'in hizmetine sunmus olmasinin mana ve önemi daha kolay anlasilacaktir. Iste bu özelliginden dolayi ona "Dāru'l-Islām ", "Beytü'l-Islām " gibi isimler verIlmistir. Hattā bu evin, Islām ugrunda vakfedilen Ilk bina oldugunu söyleyenler de olmustur. Bu hizmetinden dolayi Erkam ve evi, müslümanlarca hep saygi ile anIlmistir. Evin diger bir özelligi de, Islām'a Ilk girenlerin sirasini ve dolayisiyla Islām'a girIste kimin kime sebkat ettigini tespit konusunda, tarih baslangici olarak kullanIlmis olmasidir. Tarihēiler bu hususa büyük önem vermislerdir. Ayrica bu ev Islām'in yapilan gizli davetinde merkezi ve karargāhi olmustur. Erkam b. Ebi'l-Erkam, bu mübārek evi sonradan oglunun ve yakinlarinin yararina vakfetmis ve vakfiyesinde söyle demistir. "Besmele... Bu, Erkām'in, Safā'dan biraz ilerideki evi hakkinda yaptigi ahid ve vasiyyetidir ki: Onun arsasi Harem-i Serif'ten sayildigindan, ev de Harem'lesmis, dokunulmazlasmistir. SatIlmaz ve kendisine mirasēi olunamaz. HIsam b. As ve HIsam b. As'in azadli kölesi filan (ismi zikredIlmemistir) buna sāhittir." Erkam'in bu mübārek evi, iēinde ogullari ve torunlari tarafindan oturulmak veya icarlarindan yararlanIlmak surdiyle Halife Ebu Cāfer el-Mansur (v. 158 h.) zamanina kadar devam etti. Halife Mansur, hacc sirasinda, Safā ile Merve arasinda sa'yederken, Erkam'in torununun develeri evin arkasindaki bir ēadirda bulunurken Halife de onlarin alt tarafindan geēiyordu. Arada mesafe ēok kIsa idi. Hattā Halife'nin basindaki serpusu almak Isteseler elleriyle uzanip alabilecek derecede yüksekte idiler. Halife Mansur, Merve'ye inip tekrar Safā tepesine ēIkincaya kadar eve ve evdekilere bakti, durdu. Halife Mansur, Erkam'in torunu Abdullah'in, Muhammed b. Abdullah b. Hasan'a uyanlardan oldugu halde onunla birlikte hareket etmemis oldugundan ilgilendi. Medine vālisine, Erkam'in torunu Abdullah b. Osman b. Erkam'i hapsetmesi ve zincire vurulmasi iēin emir yazdi. Bu emri de Kūfeli Sihāb adinda bir sahisla Medine valisine gönderdi. Abdullah b. Osman b. Erkam hapsedilip zincire vuruldugu zaman yasi sekseni asmis bir ihtiyardi. Bu durum onu son derece üzmüs ve bunaltmisti. Halife Mansur'un Medine vālisine gönderdigi Kūfeli Sihāb b. Abdi Rabbin, Abdullah b. Osman'in hapsedildigi yere vardi ve ona, "Ben seni iēinde bulundugun su halden kurtaririm, Dār-i Erkam'i bana satar misin? Ēünkü müminlerin emiri o evi istiyor. Eger satacak olursan, senin hakkinda halife ile konusurum, suēunu da affettiririm?" dedi. Abdullah b. Osman b. Erkam, "O ev vakiftir, sadakadir. Benim onda ancak bir intifā' hakkim vardir. Buna da kiz kardesim ve baskalari ortaktirlar" dedi. Sihāb, "Sen kendine düsen hakkini bize ver, ondan ilgiyi kes, kurtul" dedi. Abdullah'in sabit olan hakki sehādetle hesaplandi. On yedibin dinarlik bir satis senedi yazildi. Bunun pesinden kizkardesi de paranin ēokluguna aldanarak hakkini satti. Halife Mansur, bu evde intifa' hakki olan herkesin haklarini satin alip ilisiklerini kesti. Erkam'in evi, Halife Mansur'un ölümünden sonra oglu Halife Mehdi'ye geēti. O da esi Hayzūran'a bagisladi. Hayzūran, bu evin ēevresindeki evleri ve arsalari satin alip ona katmak sūretiyle Dār-i Erkam'i yeniden yaptirdi (Ibn Sā'd, a.g.e., III, 243-244). Bu imardan sonra adi Dār-i Hayzūran olarak anilan ev iēinde namaz kilinan bir mescid haline getirildi (Ezrāki, Ahbār-i Mekke, II, 260). Bu ev daha sonra halife Ca'fer b. Mūsa'ya geēti. Bu evde bir müddet de Misir ve Yemenliler oturdular. Daha sonra Gassān b. Abbād, Musa b. Ca'fer'in ogullarindan bu evin tamamini -veya büyük bir kismini- satin aldi (Ibni Sā'd, a.g.e., III, 244). En sonunda bu evi, Misir-Kahire defterdāri 0brahim Bey, Sultan Ikinci Selim'e hediye etti. Üēüncü Murad da, hicrī 999 (1591) yilinda bu evi mescid tarzinda yeniledi. Bugün artik bu evi yerinde görmek mümkün degildir. Harem-i Serif iēin yapilan ēevre düzenlemesinde yIkilmis, arsasi zaten Harem'in arsasina dahil kabul edilen bu ev aslina rucū etmistir (M. Asim Köksal, Erkam'in Evi, Diyanet Dergisi, Temmuz-Agustos-Eylül 1984, Cilt: 20, Sayi: 3, sh. 3-8). (Ayrica bkz. Ibni Hacer el-Askalāni, el-Isābe JF Temyīzi's-Sahābe, I, 28; Ibnü'l-Esir, Üsdü'l-Gābeī Ma'rifeti's-Sahābe, I, 74; Dāiratü'l-Maārifi'l-Islāmiyye, I, 630-631; Nedvī, Ashāb-i Kirām, III, 18-23; Mahmud Esad, Islām Tarihi (tic.), s.433, 548). Erkam b. Ebi'l-Erkam, H. 54 veya 55'te seksen yasin üzerinde, Muāviye'nin hilāfeti döneminde vefat etmistir. Bedir ehlinin en son vefat edenidir. Vasiyyeti üzerine namazini sādik dostu Sā'd b. Ebi Vakkās kildirmistir. Kabri Cennütü'l-Bakī'dedir. Ahmet GÜĒ

[Etiketler:]

Etiketler: