[k@rcicegi]

Türkiye’nin güneydogu kösesinde derin ve uzun Zap Vadisi’nin güney yamacina kurulu, dört bir yani daglarla çevrili Hakkâri Anadolu, Mezopotamya ve iran üçgeninde yer alan cografi konumuyla birçok toplulusun ilgisini çekmis ve birçok millete vatan olMustur. ilin tarihi Paleolitik çag’dan baglamaktadir. il sinirlari içinde çEgitli yerlerde bulunan kaya resimleri Neolitik çag’a tarihlenmektedir. M.Ö. 6. yüzyil baglarina kadar bölgeye Urartular esemen olmuslardir. Çevrenin zorlu kogullarina ragmen güçlü bir örgütlenme gerçeklestiren Urartular bölgede sivil ve askeri amaçli, “Ordu Yolu” diye adlandgrilan ve belirli bir kesimi günümüze ulasan bir ulasim agi kurmuslardir. Urartu topraklari zaman zaman Assur tehdidini yasamis, M.Ö. 560 yilinda Med saldirisi ile tarihten silinmistir. Urartularla birlikte Assurlulari da yok eden Medler, Pers istilasi ile yok olMustur. Perslerin ise Büyük Iskender tarafindan esemenligi silinmistir. Büyük Iskender’den sonra Seleukos Kralligi’nin, iran’da bir krallik kuran Partlarin, Sasanilerin ve Müslüman Araplarin hâkim oldusu yörede daha sonra Roma, Bizans, Selçuklu, ilhanli, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safevi dönemleri yasanmistir. yazili olarak bölgenin adina ilk defa Arap kaynaklarinda rastlanmaktadir. Ünlü Arap tarihçisi ibn-i Havkal, Hakkar agiretinin adina dayanarak Van Gölü’nün güneyine düsen bölgeyi “Hakkâriye” (Hakkarlarin beldesi) adiyla anmaktadir. Hakkar agireti bölgede bugün de varligini sürdüren 12 Ertusi (Hertusi) oymagiyla 12 Pinyanigi oymagindan olusmaktadir. Hakkâri 1536’da Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren Osmanli esemenligine girmis ve Hakkâri adiyla anilmistir. Cografi Konumu Hakkâri’nin kuzeyinde Van, dogusunda iran, güneyinde Irak, batIsinda Sirnak bulunmaktadir. iklimi Hakkâri’de karasal ikim hüküm sürmektedir. Bu nedenle kislar soguk ve sert yazlari ise sicak ve kurak geçmektedir. Ulasimi Diser sehirlerden Hakkari’ye hangi ulasim araçlariyla gelinecekse ilk duragin Van ili olacagi bilinmelidir. Çünkü Hakkari’ye ait bir otobüs firmasi yada Hakkari’de kurulu olan bir otobüs terminali yoktur. Hakkari’ye gelmek isteyenler, ister havayolunu, ister karayolunu, isterse demiryolunu tercih etsinler Van aktarmali olarak Hakkari’ye ulasimlarini saglarlar. Van - Hakkari arasi 220 km’lik  düz asfalt bir karayoluyla baglanir. Van’dan otobüs yada dolmuslarla 3 ile 4 saat arasi bir yolculuktan sonra Hakkari’ye varilir. Van- Hakkari arasinda kasilikli olarak her gün düzenli olarak günde 3 kez otobüs seferi düzenlenir; bunlar sabah, öilen ve akiam saatlerinde yapilir. Ayni sekilde her saat baginda dolMus seferleride yapilmaktadir. ilçELER Hakkari ilinin ilçeleri; Çukurca, semdinli ve Yüksekova’dir. Tarihçe: Anadolu Mezopotamya, ve iran üçgeninde yer alan Hakkari konumu ve cografi yapIsiyla bir çok toplulusun ilgisini çekmis ve bir çok millete vatan olMustur. Hakkari, Med, Pers, Selevkos, Abbasi, Selçuklu, Mo?ol, Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Osmanli hakimiyetini görmüstür. ilçeler: Yüksekova Tarihi bir Kent olan Yüksekova’nin tarihi M.Ö.7000 lere degin uzandigi kesin olarak bilinmektedir. GEVEROK vadisinde kayalara kazilmis bini Askin resim bulunMustur. Bu resimler yapIsal özellikleri nedeniyle NEOLOtik dönemle tarihlenmektedir. M.Ö. 1000’de ise yörede URARTU uygarligi yasamistir. Bu uygarligin en kalici izleri ise ilçe sinirlari içindeki ünlü ORDU yoludur. Bu yol, URARTU kralliginin Van Gölü kiyIsindaki merkezi TusBA’dan (Van ilinin eski ismi)baglayip cilO Daglarina degin uzanmaktadir. KELYagin ve TOPUZAVA anitlari üzerinde URARTU dili ile yazilmis yazitlar vardir ki; Bu uygarlikla en dogrudan bilgiler bu yazitlardan elde edilmistir. Büyükçiftlik (hirvata) Köyü kalintilari, Yüksekova’nin batIsinda Osie deresi agzindaki büyük bir kent ve kale kalintIsgdir. Burasi Urartu’nun önemli kentlerinden Musagir oldusu sanilmaktadir. Eski adi GEVER olan Yüksekova Kanuni Sultan Süleyman’in esemenlik yillarinda Osmanli topraklarina katilmistir. 1.Dünya savaginda Ruslar Yüksekova’yi isgal ettiler. (24 MayIs 1915) Nasturi liderlerinden Mariimonu HOY’a götürdüler.Onun araciligi ile bütün Nasturileri ayaklandirarak Türk ordusuna kasi kullandilar. 1915’te bölgedeki Müslüman halk Rus ve Nasturi zulmünden kaçarak daisldilar. 5 MayIs 1919’da yerli milis kuvvetleri ve Sanli ordumuz tarafindan Yüksekova kurtarilinca isyanci Nasturiler, Urumiye (iran’in Yüksekova’ya komsu olan ili) bölgesine çekildiler. 19.Yüzyilda Van vilayetine bagli Hakkari livasinin kazasi olan Yüksekova 1936’da ilçe konumuna getirilmistir. ilçe Merkezinin eski adi Dize’ dir.   semdinli Bölgenin tarih çagina Sümerler ve Akatlar’la girdigi,kentte ilk önce Sümerler’in Hakan Boyu oldusu,Sonra Akatlar,Urartu’lar ve Asur’larin bölgede uzun süre yasadiklari anlaislmistir. Bölgenin daha sonra Med’ler ,Babiller,Pers’ler,Makedonya’lilar ve Silveskoslar’in eline geçtigi, Hz.Ömer devrinde Islam Ordularinin bu bölgeyi Müslüman Birligine kattigi,daha sonra Yavuz Sultan Selim’in 1514 yilinda Çaldiran Zaferinden sonra Osmanli esemenligine girdigi ve tarih boyunca bir çok kavimlere belde oldusu görülmüstür. Ruslarin 1853 yilinda Türk’lere savas açmasi sonunda dagistan’daki seyh Samil ile isbirligi yapan semdinli’li Seyit Taha düsmana savas ilan etmistir. Ölümü üzerine Kardegi seyh Salih Azerbeycanlilari ve Hakkari’lileri Ruslara kasi ayaklandirdi. Fakat güneyde Cizre’de hüküm süren izzettin sir Ruslar tarafindan kandgrilarak isyan çikarmasi saglandi,Yezidi ve Nasturi’lilerle birlegen izzettin sir Musul ve Bitlis dolaylarini yagma ile isgal etti.(1854).Fakat Diyarbakirli Haci Timur asa asileri tamamen ortadan kaldirdi (1855).sonra Van Sancagi’na bagli semdinan (semdinli)Albak,Çölemerik (Hakkari),Gever (Yüksekova), Beytüssebap,Çal,Tiyari ve Kotur ilçeleri ile birlikte Erzurum Vilayeti’ne baglandi.1865’te Van Vilayetinin kurulmasi ile ilçeler Van’a baglandi. 1914 ile 1917 tarihleri arasinda dört defa Rus isgaline uiramis olan semdinli’nin ilk isgali 5 Kasim 1914 olup,10 Aralik 1914 tarihinde Kuvvetlerimiz tarafindan geri alinmistir.13 MayIs 1915 tarihinde ikinci defa Rus isgaline uirayan ilçe kIsa sürede Rus isgalinden kurtarildi.31 Temmuz 1916 tarihinde kuvvetlerimiz tarafindan Rus’lar tekrar geri püskürtüldü.gallerinde Israrli olan Rus Kuvvetleri semdinli’yi 10 agustos 1916 tarihinde dördüncü kez isgal ettiler. Rus’lar ve isbirlikçileri olan Nasturiler kötü düsüncelerine tüm Dogu Anadolu üzerinde oldusu gibi küçük semdinli üzerinde de sürdürmeye çalistilar. Ancak yörenin Insanlari Ordu birliklerimiz ile el ele vererek onlarin bu hain emellerine engel oldular.24 Kasim 1917 tarihinde kuvvetlerimiz tarafindan bir daha dönmemek üzere Rus Kuvvetlerini geriye kaçirdilar. sahankli Sinko Milli Mücadele sirasinda 20.nci Kolordu Komutani Kazim KARABEkiR Pasa ile isbirligi yaparak Yurdumuzdan kovulduktan sonra Urumiye bölgesine çekilen Ermenilerin bölgeye girmelerine engel oldu. 1926 yilinda yapilan Ankara Antlagmasi ile Musul ve Hakkari’nin 5 bölgesi sinir disi kaldi. Nihayet Çölemerik (Hakkari),Gever (Yüksekova),semdinan (semdinli) ilçelerinden meydana gelen Hakkari Vilayeti kuruldu. Cumhuriyet döneminde bir süre Van Vilayeti içerisinde kaldi.4 Ocak 1936 tarihinde Hakkari tekrar Vilayet olunca semdinli de Hakkari’ye baglandi. Cografi DURUM a-)Yeri,Yüzölçümü ve Rakimi Dogu Anadolu Bölgesinde yer alan ilçemiz tabiat güzelligi Bakimindan Hakkari ilinin en güzel ilçesidir. Türkiye’nin iran ve Irak’a hudut teIkil eden üçgeninde yer alir. Yüzölçümü 1452 Km2,Rakimi ise 1450 M.dir. b-)Bitki Örtüsü Genellikle daglik olan ilçemiz alaninin %45’i Ormanlik,%41’i tarima elveriIsiz alan,%10’u dört veya bes ay kullanilabilen çayir ve mera ve %4’ü tarima elvesili alandir. Ormanlarda bulunan asaçlarin cinsi genellikle megedir. c-) Daglar,Ovalar ve Yaylalar Bölgedeki önemli Daglar,Derecik bölgesinde Katina Tepe,Ortaklar bölgesinde Karadag, Tahtatas Tepe, Süngü Tepe ve Akpinar daggdir. Ayrice Eldir,Elmira,Geveroki daglari ilçemiz sinirlari içerisindedir. Bölgemiz Ova yönünden çok fakir olmasina ragmen büyük ve küçük 15 kadar yayla bulunmaktadir. En önemlilerinden Helena,Geveruk,Bestere? ve Kani Haydar sayilabilir. Yaylalar yilin Nisan ve Ekim aylarinda barinmaya imkan verir. d-) Bogaz,geçis ve Gedikler Bölgemizde Haruna geçidi, ?apatan Geçidi, Mezar Gedigi, Ortaklar Gedigi, Ulasan Gedigi,Katina Bogazi,Gilini Gedigi,Su Gedigi önemli gedik ve geçislerdir. e-) Akarsular Bölgenin genelde Kuzeyden Güneye,Dogudan Batiya meyilli bir arazi yapIsina sahip olmasi akarsu yönünden zengin olmasini saglamistir. Ancak Akarsularin rejimi bu daglik yapi nedeniyle düzgün degildir.En önemlisi semdinli Çayi’dir.Bu çaya bagli Kayalar ve Tanyolu’ndan gelen koluyla, Güzelkonak bölgesinden gelen kolu, Zorgeçit bölgesinde birlegerek daha batida Konur’dan gelen Gülkan çayiyla birlegip Ormancik bölgesinden geçip batida Irak topraklarina akar. Diser önemli akarsu Güneyimizde Irak Devletiyle hududumuzu teIkil eden Hacibey Çaygdir. Bu akarsular kis ve bahar aylarinda köprüler disinda geçit vermezler. ilçemizde Göl,Gölet ve Baraj bulunmamaktadir.           iklim ilçemiz Dogu Anadolu Bölgesinde bulunmasina ragmen iklimi oldukça degigiktir. Yazlari oldukça sicak geçmesine kasin,kislari genellikle kar yagisli ve ilimandir. ilkbahar ve Sonbahar mevsimleri yagmur,kislar kar yagisli olup,yaz mevsimi kurak geçer. Kar yagisi genellikle Ocak ayinda gerçeklegir. Rüzgar genellikle Güneybatidan eser en siddetli görüldüsü ay Kasim aygdir. Yüksek zirvelerde kis aylarinda sis görülür. semdinli-Yüksekova karayolu belli yerlerde kis aylarinda buzlanma yapar,yogun kar yagisi,çig ve asiri rüzgarin etkisi ile belirli zamanlarda kapanir. Çukurca ilçede hangi tarihte yerlegime geçildigi ve hangi topluluklarin yasadigi kesin olarak bilinmemekle birlikte ilçe , Urartu Uygarliginin ilk yerlegim yerlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Abbasiler bu küçük yerlegim yerini ‘Mir’ denilen dini , siyasi , askeri seflikle yönetmislerdir. Selçuklular döneminde Çukurca , imadiye Beyligine baglanmistir. Selçuklular’dan sonra Osmanli Döneminde Hakkari Beyligine tabi olMustur. 1880 yilinda sarki-çal adi ile kaza teIkilati kurularak Van Sancagina , 1890 yilinda ise ; tekrar nahiyeye dönüstürülerek Hakkari il Beyligine baglanmistir. 1.Dünya Savaginda Ruslar ve Nasturiler Çukurca’yi yakip yikmislar. Musul sorunu ile önem kazanan Çukurca , 1926 yilinda Ankara Antlagmasi ile T.C sinirlari içerisine alinmis , 1953 yilinda ise ilçe yapilmistir. Çok eski bir yerlegim merkezi olan ilçemizin bilinen son sakinleri Nasturilerdir. Mezopotamya uygarliginin izlerini tasimaktadir. 1.Dünya Savagi Döneminde Ruslarin kiskirtmasiyla ayaklanan Nasturiler Ordumuz ve Milislerin ayaklamayi bastirmasindan sonra ülkeyi terk etmislerdir. Çukurca 1926 Ankara Antlagmasiyla Türkiye Topraklari içine alinmistir. Daha önce bucak merkezi iken 1953 yilinda 6068 sayili kanun ile ilçe yapilmistir. Toplam 480 Km2 Yüzölçümlü ilçemiz,doguda Yüksekova,batida Sirnak ( Uludere ve BeytuSebap ),Kuzeyde Hakkari ve Güneyde ise Irak Devlet Hududu ile çevrilidir. ilçemizin rakimi 1285 m.dir. ilçe Yerlegim Merkezi,yüksek daglarla çevrili olup düz olmayan bir alandir. Çukurca adi da belirtilen bu cografi konumundan gelmektedir.

[Etiketler:]

Etiketler: