[k@rcicegi]

Ismini Karadeniz'den alan bölge, Sakarya Ovasi'nin dogusundan Gürcistan singrina kadar uzanir. Büyüklük Bakimindan bölgelerimiz arasinda 3. sirada yer alir. Dogu-bati genisligi en fazla olan bölgemizdir. Bu sebeple dogusu ile batisi arasinda yerel saat farki en fazla olan bölgemizdir.Ismini Karadeniz'den alan bölge, Sakarya Ovasi'nin dogusundan Gürcistan singrina kadar uzanir. Büyüklük Bakimindan bölgelerimiz arasinda 3. sirada yer alir. Dogu-bati genisligi en fazla olan bölgemizdir. Bu sebeple dogusu ile batisi arasinda yerel saat farki en fazla olan bölgemizdir. Yeryüzü sekilleri Bölgenin yeryüzü sekillerini III. jeolojik devirde Alp kivrimlari sonucu olusan dogu- bati yönündeki Kuzey Anadolu Daglari ile bu daglar arasindaki oluklar olusturmaktadir. batida üç kUsak halinde uzanan bu daglar kuzeyden güneye dogru; Küre, Bolu-Ilgaz ve Köroglu daglari seklindedir. Ortada Canik Daglari ve Doguda ise iki kUsak halindedir. Bunlar; kuzeyde Giresun-Rize Daglari, güneyde ise Mescit, Kop ve Çimen daglari seklindedir. Karadeniz boyunca uzanan daglarin yükseltileri batida 2000 m civarinda olup, Orta Karadeniz'de 1000 m'ye kadar inmekte, doguda ise yükselti 4000 m'ye çikmaktadir (en yüksek yer Rize’de Kaçkar daggdir). Daglarin kiyiya paralel uzanmasi nedeniyle kiyilari fazla girintili - çikintili degildir. Küçük koylar hariç, kiyilarda önemli girinti ve çikinti yoktur. Bu nedenle Sinop limani disinda, büyük gemileri barindiracak dogal limandan yoksundur.. Güçlü dalgalar, kiyida falez olUGUMuna neden olur. Kiyilar boyuna kiyi tipi özelligini tagir. kizilirmak ve Yesilirmak agzinda olusan deltalar disinda, kiyi çogu yerde diktir. Bölgenin kuzeye bakan yamaçlarinda, yamaç yagislari artmistir. kiyi kesim ile iç kesim arasinda önemli iklim farkliliklari ve buna bagli olarak da tarimi yapilan ürün çegidinde degigiklikler görülmektedir. yagis ve egimin fazla olmasi, zeminde killi topragin bulunmasi, bölgede heyelanlara yol açar. Heyelan olayinin en fazla görüldüsü bölgemizdir. Daglarin yükselti ve dogrultusu, ulasim, iklim ve tarimsal faaliyetleri de etkiler. Orta Karadeniz disinda ulasim Zigana (Kalkanli) ve Kop geçitler gibi önemli geçitlerden saglanmistir. Zigana geçidi Trabzon'un gelismesine neden olMustur. Sinop, dogal limana sahip oldusu halde, daglarin ulasimi zorlastirmasi nedeniyle Diser liman kentleri kadar gelismemistir . Daglarin kiyiya paralel olmasi tarim alanlarini sinirlandirmistir. Daglarda egimin fazla olmasi makineli tarimi zorlastirmistir. Bölgede hayvan ve insan gücüne hala ihtiyaç duyulmaktadir. Daglarin genis yer kaplamasi büyük kentlerin kurulmasini önlemis, kentlerin kiyida birbirine yakin ve küçük olmasina yol açmistir. Akarsu ve göller Bölgenin en önemli akarsulari, Çoruh( Türkiye'nin en hizli akisli akarsuyudur), Yesilirmak, kizilirmak, Bartin(Üzerinde ulasimin yapilabildigi tek akarsuyumuzdur) ve Yenice (Filyos) çaylari ile bir bölümü bölgede yer alan Sakarya'dir. Kaynagini dag siralarinin denize dönük yamaçlarindan alan akarsular bol yagis ve egim nedeniyle, gürdür. Ancak küçük dereler halindedir. Bölgede göller az ve küçüktür. Baglicalari; Tortum, Sera, Abant ve Yedigöller (heylan set gölleri), Uzungöl (alüvyon set gölü)'dür. iklim ve bitki örtüsü Bölgede Karadeniz iklim sartlari etkilidir. Her mevsim yagislgdir. yillik sicaklik farki azdir. Yazlari serin, kislari iliktir. Türkiye'nin en fazla yagis alan bölgesi Karadeniz'dir. il olarak Rize (2400 mm)en fazla yagis alan ilimizdir ( Sebebi güneyindeki yüksek daglarin hakim rüzgar yönüne dik olmasidir.) yillik yagis miktari 1500 mm kadardir. Daglar kiyi kesimin nemli havasinin iç kIsimlara geçmesini engeller Bölgenin kiyi ile iç kesimleri arasinda önemli iklim farklari görülür. kiyidan iç kesimlere dogru gidildikçe hem yagis orani azalmakta, hem de karasallik nedeniyle sicakliklar düsmektedir. Karasal iklimin görüldüsü yerlerde yazlar sicak, kislar soguk ve kar yagislgdir. Daglarin yükselti ve dogrultusu nedeniyle Orta Karadeniz'de denizel iklimin yayilma alani, Dogu ve bati Karadeniz'e oranla daha genistir. Orta Karadeniz Bölümü'nde daglarin iç kIsimlardan baglamasi nedeniyle yagis miktarinda azalma görülür. yillik yagis 700 mm'ye kadar iner. Batiya dogru yagislar tekrar arti? gösterir, yillik 1000 mm'yi geçer. Dogu Karadeniz'in kiyi kesiminde kis sicaklik ortalamalari fazla düsmediginden burada narenciye (turunçgiller) tarimi yapilabilmektedir. Bölgede daglarin denize bakan yamaçlari bol yagis aldigindan gür ormanlarla kaplgdir. iç kIsimlara gidildikçe sogusa dayanikli asaç türleri ile bozkirlar bitki örtüsünü olusturur. kiyidan yamaç boyunca yükseldikçe sicakligin düsmesine bagli olarak bitki örtüsünün degistigi görülür. kiyidan 800 metre yükseklise kadar olan alanda yayvan yaprakli asaçlar, 800 - 1500 metre arasinda kasik yaprakli ,1500-2000 metreye kadar olan alanda igne yaprakli asaçlar, 2000 metreden sonra ise dag çayirlari görülmektedir. Bölgenin yagis daisliginda hakim rüzgar gönü ile yamaçlarin konumu ve yükseltisi en önemli etkenlerdir. bati Karadeniz ile Dogu Karadeniz'in yillik ortalama yagis miktarinin Orta Karadeniz'den fazla olmasinda; bati ve Dogu Karadeniz'de kiyinin hakim rüzgar yönüne dik uzanmasi ve yükseltinin artmasi rol oynar. Kiyilardaki yagis miktarinin fazla ve düzenli olusuna bagli olarak; Akarsularin debileri yüksektir. Tarimda sulama fazla gerekmez ve nadas tarimi çok az görülür. Orman alanlari genistir. Orman yanginlari görülmez. Tarim Her mevsim yagis görülmesi, yaz kurakligi isteyen (busday, arpa, yulaf, çavdar, mercimek, pamuk) ürünlerin yetismesini önlemistir. kiyi kesimde tahilin yerini mIsir almistir. kis mevsiminde Dogu Karadeniz'de kis ilikligi findik, çay, turunçgil, zeytin gibi ürünlerin yetismesini kolaylastirmistir. iç bölgelerde yagis azligi orman örtüsünün azligina, tahil ve sekerpancari gibi ürünlerin öne çikmasina yol açar. Bölgede çalisan nüfusun %70'i geçimini tarimdan saglamaktadir. En verimli tarim arazileri kuzeye bakan yamaçlarda görülür. Bölgede yetisen baglica tarim ürünleri sunlardir: findik : Trabzon, Giresun ve Ordu baglica üretim alanlaridir. Türkiye toplam üretiminin % 85'i bölgeden kasilanir. Çay : Giresun'dan Gürcistan'a kadar olan kiyi seridinde yetistirilir. Rize çevresinde yogunlagir. Türkiye toplam çay üretiminin %100'ü bu bölgeden kasilanir. Tabii ekim alani en dar olan ürünlerimizdendir. Tütün : Daha çok Orta Karadeniz Bölümü'nde (Samsun, Amasya ve Tokat çevresi) yetistirilir. Ayrica bati Karadeniz'de Düzce dolaylarinda da üretimi yapilir. Türkiye toplam tütün üretiminin %13'ü bölgeden kasilanir. MIsir : Bütün kiyi boyunca yetistirilir. Elma : Bölgede Amasya basta olmak üzere Kastamonu ve Tokat çevresinde yetistirilir. sekerpancari: Amasya, Tokat, Kastamonu çevresinde tarimi yapilmaktadir. Keten-kenevir: Kastamonu basta olmak üzere Sinop, Zonguldak çevresinde tarimi gelismistir. Soya Fasulyesi: Ordu- Giresun çevresinde tarimi yapilmaktadir. Zeytin: Soguktan korunMus Çoruh vadi olusunda ( Artvin -Yusufeli) tarimi yapilir. Turunçgiller: kis ilikligi sebebiyle Rize çevresinde tarimi yapilir. Kivi: Son yillarda Rize ve Trabzon çevresinde tarimi yapilmaya baglamistir. Hayvancilik Bölgede hayvancilik faaliyeti önemli bir ekonomik etkinliktir. kiyi kesiminde bitki örtüsünün gür olmasi, yüksek dag çayirlarinin bulunmasi ve arazinin engebeli olmasi ve nemli iklim nedeniyle büyükbas hayvancilik yapilir.Bölgenin kuzeyindeki Karadeniz, balik potansiyeli Bakimindan zengindir. Türkiye balik üretiminin yaklagik % 80'i Karadeniz'den kasilanir. Son yillarda asiri avlanma ve denizin kirlenmesi nedeniyle balik üretiminde düsme görülmüstür. Karadeniz'de 200 m den daha derinlerde zehirli gazlar sebebiyle canli hayati yoktur.Küçükbas hayvancilik bölgenin iç kesimlerindeki ovalarin kenarlarinda yaygindir. aricilik faaliyetleri de bölgede gelismistir. Özellikle Rize-Anzer yöresinin ballari çok ünlüdür. Yeraltili zenginlikleri TAskömürü : Eregli - Zonguldak havzasindan çikarilir. Önemli bir kismi demir-çelik üretiminde enerji kaynagi olarak kullanilir. Ayrica Çatalagzi Termik Santralinde de tAskömürü kullanilmaktadir. Bakir : Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu)'de çikarilmaktadir. Linyit: Merzifon (Amasya) ve Havza (Samsun) çevresinden çikarilmaktadir. Manganez: Demirin sertlestirilmesinde kullanilir. Zonguldak-Eregli ve Artvin-Borçka çevresinde çikarilir. Endüstri Demir - çelik Endüstrisi: Divrigi (Sivas)'den çikarilan demir cevheri, Samsun limani vasitasiyla taginarak Karabük ve Eregli'deki fabrikalarda islenir. Bakir Endüstrisi: Murgul (Artvin)'daki bakir cevheri, bu yörede kurulan bakir fabrikasinda islenir. Küre (Kastamonu)'de çikarilan bakirlar ise Samsun bakir isletmelerinde islenir ( Sebebi Samsun'un iç kesimlere olan baglantIsinin kolay saglanmasidir). seker Endüstrisi: Karadeniz Bölgesi'nde üretilen sekerpancari Turhal (Tokat), Suluova (Amasya) ve Kastamonu seker fabrikalarinda islenir. Tütün Endüstrisi: Karadeniz'in, özellikle Orta Karadeniz Bölümü'nün tütünleri, Samsun ve Tokat'taki sigara fabrikalarinda islenir. findik isleme Endüstrisi: Giresun çevresinde gelismistir. Çay Endüstrisi: Rize ve yöresinde toplanmistir. Kagit Endüstrisi: Aksu ( Giresun), Çaycuma (Zonguldak) ve TAsköprü (Kastamonu) da bulunmaktadir. Kereste-tomruk Endüstrisi: En fazla bati Karadeniz Bölümünde gelismistir (Sinop, Bartin, Zonguldak, Bolu, Düzce ve Kastamonu çevresinde). Bölge, maden kömürü, bakir, orman ve deniz ürünleri, çay, findik, tütün, demir - çelik, keten - kenevir, pirinç, soya fasulyesi Bakimindan ülke ekonomisine önemli bir katki saglar. Yer sekillerinin ulasimi engellemesi, dogal limanlardan yoksun olmasi, ana ulasim yollarina sapa kalmasi. Karadeniz Bölgesi'nin geligimini yavaglatmistir. Turizm Karadeniz Bölgesi'nin turizm potansiyellerinin baginda tabii güzellikler gelir. Karadeniz kiyilari çok çEgitli bitki ve asaçlar ile bunlarin olusturdusu manzaralara sahiptir. Yaylacilik faaliyetleri son yillarda gelisen turizm faaliyetlerinden biridir. Bolu Kartalkaya'da ve Ilgaz Daglari'nda kis turizmi yaygindir. Abant gölü ile Yedigöller çevresindeki sayfiye yerleri, Bolu, Düzce, kizilcahamam kaplicalari, Amasra, Cide, Sinop, Trabzon (Sümela Manastir) ve Amasya'da (Kral mezarlari) yer alan tarihi eserler Karadeniz Bölgesi'nin turizm potansiyellerini olusturur. Çoruh nehrinde rafting yapilmaktadir. Her mevsim yagisli olmasindan dolayi deniz turizmi gelismemistir. Karadeniz bölgesindeki baglica tarihi eserler Giresun Adasi kiyidan bir mil açikta bulunan ada, Karadeniz'in tek adasidir. 40.000 metrekare olup, halen duvar kalintilari bulunmaktadir. Halkin gezinti yerlerinden olup, yaz aylarinda mavi turlar düzenlenmektedir. Giresun Kalesi Kenti ikiye bölen yarim adanin üstüne kurulMus olup, 500 metrelik bir yol ile ulaislabilmaktedir. Kalenin M.Ö.2. yüzyilda Pontus Krali 1.Farnakes tarafindan yaptgrildigi sanilmaktadir. Kalenin çEgitli yerlerinde, oyulMus tas mairalar ve tapinak örnekleri bulunmaktadir. Gazi (Topal) Osman asanin mezari da kalede bulunmaktadir. Kiliseler Kentte iki kilise bulunmaktadir. Her ikisi de 18.yy'dan kalmadir. Sokakbasi Gogora Mevkiinde bulunan müze olarak kullanilmakta olup, Çinarlar mahallesinde bulunan ise çocuk kütüphanesi olarak kullanilmaktadir. Seyyid Vakkas Türbesi Kapu Mahallesi'nde bulunan 19.yy'dan kalma bir türbedir. Fatih Sultan Mehmet zamaninda ve Giresun'un alinmasi sirasinda sehit düsen Uç Beyi Seyyid Vakkas'a aittir. Meryemana Askerlik subesi arkasinda eski Lonca yolu üstünde bulunmaktadir. hiristiyanligin ilk yayildigi yillardan kalma bir kaya tapinAggdir. Panaia ve Surp Sarkis adlariyla da bilinen ve üç katli oldusu söylenen tapinak, geçmiste sifahane olarak kullanilmistir. Haci Hüseyin Cami 1594 yilinda Çobanoglu Haci Hüseyin tarafindan yatgrilmistir. 1861'de Dizdarzade Murat Bey kizi ayie Emetullah hayrati olarak yenilenmistir. Haci Miktad Camisi 1661 tarihli yazitinda yapinin Haci Miktad asa'nin vakfi; 1841 tarihli yazitinda Haci Çalik Kapudan'in hayrati oldusu anlaislmaktadir. 1889 tarihli yazit ise yapiyi Haci Ismail Efendi'nin yeniden inia ettirdigini belirtmektedir. Kale Camisi Hükümet Konagi yakininda bulunmakta olup, iki adet yaziti vardir. 1830 tarihli yazitinda Dizdarzade Emetullah Hanim'in yaptirdigi yazilmaktadir. 1911-1912 tarihli yazitinda ise, Sari Mahmutzade El-Hac Mustafa Efendi tarafindan yeniden inia edildigi belirtilmektedir. Çekek Camisi Gisi kapisi üzerinde bulunan kitabeye göre, 1884 tarihinde Sari Alemderzade yaptirmistir. Soguksu Camisi Gisi kapisi üzerindeki kitabeden anlaisldigina göre, Müslüm adinda bir kigi tarafindan yaptgrilmistir. 1986 yilinda ise; Giresun Kaymakami Mahmut Rüstü tarafindan genisletilerek yenilenmistir. seyh Keramettin Camisi seyh Karemettin adinda bir kigi tarafindan yaptgrilmistir. Kufa Kuyusu Bizans döneminden kaldigi sanilmakta olup, kalenin eteginde ve yeni açilan yolun kenerindadir. Kuyu, 2 m uzunlusunda ve 80 cm genisliginde agiza ve 7-8 metrede derinlise sahiptir. Ticaret Lisesi Binasi Ve Kapisi 1904-1906 yillarinda yapilmis, Dor-Korint-?yon tarzi bir yapgdir. Millet Bahçesi Kapisi Hükümet Konagi önüne rastlayan ve Millet Bahçesi olarak anilan parkin kemer kapisi olup, Kitabelerden anlaisldigina göre, Kaymakam Ziya ve Belediye Raisi Kaptan Yorgi Pasa tarafindan yaptgrilmistir. Nüfus ve yerlesme Dogal kogullar nedeniyle nüfusun büyük bölümü kiyida toplanmistir. iç kIsimlar kiyilar kadar yogun nüfuslu degildir. Nüfus yogunlusu Türkiye ortalamasinin altindadir. Fakat Orta ve Dogu Karadeniz bölümlerinin özellikle kiyi kesimlerinde nüfus yogunlusu fazladir. kiyi ovalari, maden ve endüstri bölgeleri yogun nüfusludur. Bölgede dogal kogullar nedeniyle sehirlesme orani düsüktür. Bölge nüfusunun yaklagik %70'i kirsal kesimde oturur. Türkiye genelinde en fazla kirsal nüfusa sahip bölgedir. En önemli sehir merkezleri kiyi seridindedir. Bunlar Samsun, Zonguldak ve Trabzon'dur. Bölgedeki tarim alanlarinin sinirLi olusu, hizli nüfus artisi, endüstrinin gelismemesi, açik deniz balikçiliginin yapilamayIsi, bölgeden Diser bölgelere (özellikle Marmara'ya) yogun göçlere neden olmaktadir. Diser bölümler göç verirken bati Karadeniz göç almaktadir. Sebepleri Eregli-Zonguldak tAskömürü havzalarinin varligi, Karabük ve Eregli'de demir -çelik endüstrisinin gelismesidir. Orta Karadeniz Bölümü disinda iç kesimler seyrek nüfusludur. Orta Karadeniz'de ise, küçük ovalarin iç kesimlerde de yer almasi nüfusun kiyi ile dengelenmesini saglamistir. Bölgede iç kesimlerde toplu, kiyida daginik yerlesme görülür. Yurdumuzda daginik yerlesmenin en fazla görüldüsü bölge Karadeniz Bölgesi , bölüm ise Dogu Karadeniz Bölümüdür.Bu durum yagigin bol, arazinin engebeli olmasi ve tarim alanlarinin daginik olmasindan kaynaklanir Karadeniz Bölgesi Daglari Bölgenin yeryüzü sekillerini III. Jeolojik Devir'de Alp kivrimlari sonucu olusan dogu-bati yönündeki Kuzey Anadolu Daglari olusturur. Daglar kiyiya paralel uzandigi için bölgede boyuna kiyiözellikleri görülür, seld alani dar, dogal limanlar az ve falezler yaygindir. Ayrica deniz etkisi iç kesimlere ulasamaz ve kiyi ile iç kesimler arasi ulasim zordur. Bölge engebeli oldusu için, tarim alanlari parçali ve dardir. Dogu Karadeniz’de ise daglar iki sira halinde uzanir. bölgenin en yüksek daglari bu bölümdedir. Rize, Giresun, Kaçkar, Çimen, Kop, Mescit, Yalnizçam, Canik, Küre, Ilgaz, Köroglu, Bolu ve Akçakoca daglari kiyiya paralel olarak uzanir. kiyi ile iç kesim arasinda ulasim zordur. DolayIsiyla ulasimda geçitler kullanilir. (Kop ve Zigana gibi) Karadeniz Bölgesi'nin Daglari:    * Rize Daglari    * Giresun Daglari    * Kaçkar Daglari    * Çimen Daglari    * Kop Daglari    * Mescit Daglari    * Yalnizçam Daglari    * Canik Daglari    * Küre Daglari    * Ilgaz Daglari    * Köroglu Daglari    * Bolu Daglari    * Akçakoca Daglari Bölümleri 1. Dogu Karadeniz Bölümü Gürcistan singrindan baglayarak Ordu'nun dogusundaki Melet çayina kadar uzanir. Karadeniz'in en daglik ve yükseltisinin en fazla oldusu bölümüdür. En fazla yagis alan, kiyi ile iç kesim arasinda farkliligin en fazla oldusu bölümdür. Heyelan olayinin en fazla oldusu bölümdür. Tarimda makinalagmanin en az gelistigi bölümdür. kirsal nüfusun ve daginik yerlesme seklinin en fazla oldusu bölümdür. Bölümün en gelismis kentleri Rize ve Trabzon'dur. Dogu Karadeniz'in Türkiye ekonomisine en önemli katkilari tarim alanindadir. 2. Orta Karadeniz Bölümü Melet çayindan Sinop'un dogusuna kadar uzanir. Dogu Karadeniz Bölümü'ne göre güneye daha fazla sokularak Tokat ve Çorum illerinin büyük bölümleri ile Amasya ilinin tamamini içine alir. Yer sekilleri Dogu ve bati Karadeniz'e oranla daha sadedir. Daglarin yükseltisi azalmis ve daglar içeriye çekilmis durumdadir. Bunun sonucunda tarim alanlari ve ulasim çok gelismistir. En gelismis sehri Samsun'dur.Bölgenin en az yagis alan, kiyi ile iç kesim arasinda farkliligin en az oldusu bölümdür. Türkiye ekonomisine katkisi daha çok tarim alanindadir. 3. bati Karadeniz Bölümü kizilirmak deltasinin bati kenarindan baglayip Adapazari ve Bilecik'in dogusuna kadar uzanir. Bölüm genel olarak dagliktir. En gelismis sehri Zonguldak'tir. Orman ürünleri ve ormancilik önemli gelir kaynAggdir. Bolu ve Düzce çevresinde çok sayida kereste fabrikasi bulunmaktadir. Zonguldak çevresi maden çikarimi, Eregli -Karabük çevresi maden isletmeleri ile Türkiye ekonomisine önemli katkida bulunur.

[Etiketler:]

Etiketler: